Το φετινό ετήσιο πόρισμα του Ελεγκτικού Συνεδρίου έκρουσε ηχηρό καμπανάκι για το μέλλον του ελληνικού ασφαλιστικού συστήματος, προειδοποιώντας για τους κινδύνους που απορρέουν από τη σχεδόν απόλυτη εξάρτηση των ασφαλιστικών παροχών από τον δημόσιο, αναδιανεμητικό πρώτο πυλώνα. Η προειδοποίηση αυτή αποκτά ιδιαίτερα κρίσιμη σημασία σε μια περίοδο όπου το δημογραφικό πρόβλημα επιδεινώνεται, ο πληθυσμός γηράσκει και το εργατικό δυναμικό συρρικνώνεται, εξέλιξη που απειλεί ευθέως τη βιωσιμότητα των μελλοντικών συντάξεων. Η έκθεση επισημαίνει ότι περίπου το ενενήντα πέντε τοις εκατό των συνολικών ασφαλιστικών παροχών προέρχονται από τη δημόσια κοινωνική ασφάλιση, ενώ η επαγγελματική ασφάλιση αντιστοιχεί μόλις σε ένα τοις εκατό και η ιδιωτική σε τέσσερα τοις εκατό, γεγονός που αποτυπώνει μια επικίνδυνα μονοδιάστατη δομή χωρίς επαρκείς εναλλακτικούς πυλώνες στήριξης. Η επικέντρωση αυτή καθιστά το σύστημα ιδιαίτερα ευάλωτο σε δημογραφικές πιέσεις, οικονομικές κρίσεις και διακυμάνσεις της αγοράς εργασίας.
Η κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας την ανάγκη για διορθωτικές κινήσεις, φαίνεται να ευθυγραμμίζεται με τις εκτιμήσεις της έκθεσης και προωθεί νομοθετική πρωτοβουλία με στόχο την ενίσχυση των συμπληρωματικών πυλώνων ασφάλισης. Κεντρικός άξονας αυτής της προσπάθειας είναι η αναβάθμιση και διεύρυνση του θεσμού των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης, με στόχο την αύξηση των μελών, την ενίσχυση των αποθεματικών, αλλά και την ενθάρρυνση της συμμετοχής εργαζομένων και εργοδοτών. Σήμερα λειτουργούν περίπου εκατόν είκοσι επαγγελματικά ταμεία στη χώρα, και το υπό διαμόρφωση θεσμικό πλαίσιο προβλέπει μέτρα που θα διευκολύνουν τη δημιουργία νέων ταμείων, θα ενισχύουν την ανταγωνιστικότητά τους και θα δίνουν στους ασφαλισμένους μεγαλύτερη ευελιξία, πρόσβαση και διαφάνεια. Μεταξύ των αλλαγών εξετάζονται η μείωση του ελάχιστου αριθμού ιδρυτών ανά ταμείο, η καθιέρωση κινήτρων για τη μεταφορά ασφαλισμένων μεταξύ διαφορετικών ταμείων ή ομαδικών ασφαλιστηρίων, καθώς και η δημιουργία ψηφιακής πλατφόρμας όπου οι πολίτες θα μπορούν να ενημερώνονται, να συγκρίνουν και να παρακολουθούν τις αποταμιεύσεις και τα ασφαλιστικά τους δικαιώματα.
Στο πακέτο των κινήτρων περιλαμβάνονται φορολογικές διευκολύνσεις, όπως η δυνατότητα έκπτωσης των εισφορών στα ΤΕΑ από το φορολογητέο εισόδημα, η μείωση της φορολογίας στα εφάπαξ σε σχέση με τον ισχύοντα συντελεστή, καθώς και η προώθηση πιο ευέλικτων προγραμμάτων ασφάλισης, πιθανώς με ενσωμάτωση υγειονομικής και νοσηλευτικής κάλυψης κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Υπενθυμίζεται ότι από τον Φεβρουάριο έχουν τεθεί σε ισχύ αλλαγές στα ετήσια όρια εισφορών, ενώ έχουν επεκταθεί και οι φορολογικές απαλλαγές για ασφαλιστικές καλύψεις οικογενειών. Οι εισφορές για μισθωτούς δεν μπορούν να υπερβαίνουν το είκοσι τοις εκατό των ακαθάριστων αποδοχών, ενώ για τους μη μισθωτούς το ανώτατο όριο ορίζεται στις είκοσι χιλιάδες ευρώ ετησίως. Η φορολογική μεταχείριση των παροχών από τα επαγγελματικά ταμεία διαμορφώνεται ανάλογα με τα έτη ασφάλισης, με συντελεστές φορολόγησης έως και είκοσι τοις εκατό στα εφάπαξ και έως δέκα τοις εκατό στις συντάξεις, ενώ σε περίπτωση πρόωρης ρευστοποίησης προβλέπεται προσαύξηση πενήντα τοις εκατό στον φορολογικό συντελεστή.
Την ίδια στιγμή, η δημογραφική κρίση έχει οδηγήσει ήδη στη μετατροπή του παλαιού αναδιανεμητικού συστήματος επικουρικής ασφάλισης σε κεφαλαιοποιητικό, με τη δημιουργία του Ταμείου Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης, επιλογή που στοχεύει στη διασφάλιση των μελλοντικών επικουρικών συντάξεων των νέων γενεών και στον μετριασμό των κινδύνων που επιφέρει η γήρανση του πληθυσμού. Το νέο νομοσχέδιο αναμένεται να τεθεί σύντομα σε δημόσια διαβούλευση, προκειμένου να αξιοποιηθούν οι προτάσεις των κοινωνικών εταίρων, των επαγγελματικών φορέων και των ειδικών της αγοράς. Στόχος της κυβέρνησης είναι να ενισχυθεί η βιωσιμότητα και η διαφάνεια του δεύτερου πυλώνα ασφάλισης, να καλλιεργηθεί κουλτούρα αποταμίευσης και μακροπρόθεσμου σχεδιασμού και να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των εργαζομένων προς τον θεσμό των επαγγελματικών ταμείων ως βασικού συμπληρωματικού θεσμού που θα λειτουργεί παράλληλα και υποστηρικτικά προς τη δημόσια ασφάλιση.
