Τα τελευταία δύο χρόνια, ο Νόμος Κατσέλη (Ν. 3869/10), ο οποίος αφορά τη ρύθμιση των οφειλών των υπερχρεωμένων νοικοκυριών, έχει προκαλέσει έντονες συζητήσεις και ανησυχία τόσο στον νομικό κόσμο όσο και στους δανειολήπτες που τον εφαρμόζουν. Ένας από τους βασικούς παράγοντες της ανησυχίας είναι οι αυξήσεις στις δόσεις προστασίας της κύριας κατοικίας που προβλέπει το άρθρο 9 του Νόμου Κατσέλη. Αυτές οι δόσεις υπολογίζονται βάσει της εμπορικής αξίας του ακινήτου και αναμένεται να καλύπτουν την προστασία της κύριας κατοικίας των δανειοληπτών.
Ορισμένοι από τους δανειολήπτες, των οποίων οι αιτήσεις υπαγωγής στον Νόμο Κατσέλη έγιναν δεκτές, ολοκλήρωσαν την αποπληρωμή των δόσεων που αφορούσαν τα υπόλοιπα δάνειά τους. Στη συνέχεια, καλούνται να καταβάλουν τη μεγαλύτερη δόση, η οποία σχετίζεται με την προστασία της κατοικίας τους. Ωστόσο, το ύψος αυτής της δόσης είναι συνάρτηση της εμπορικής αξίας του ακινήτου, η οποία μπορεί να αυξηθεί με την πάροδο του χρόνου.
Οι δικαστικές αποφάσεις για τον υπολογισμό της μηνιαίας δόσης που αφορά την προστασία της κατοικίας, χρησιμοποιούν μια συγκεκριμένη διατύπωση. Συνήθως, η δόση υπολογίζεται με βάση το μέσο επιτόκιο στεγαστικού δανείου, όπως αυτό καθορίζεται από την Τράπεζα της Ελλάδος και αναπροσαρμόζεται κάθε μήνα. Η τυπική διατύπωση στις δικαστικές αποφάσεις είναι: «Εντόκως, χωρίς ανατοκισμό, με το μέσο επιτόκιο στεγαστικού δανείου με το κυμαινόμενο επιτόκιο που θα ισχύει κατά τον χρόνο της αποπληρωμής, σύμφωνα με το στατιστικό δελτίο της Τράπεζας της Ελλάδος, αναπροσαρμοζόμενο με επιτόκιο αναφοράς αυτό των Πράξεων Κύριας Αναχρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας».
Η παραπάνω διατύπωση οδηγεί σε προβλήματα στους δανειολήπτες, καθώς το επιτόκιο δεν υπολογίζεται μόνο επί του ποσού της μηνιαίας δόσης, αλλά επί του συνολικού οφειλόμενου ποσού. Έτσι, ένας δανειολήπτης, για παράδειγμα, με οφειλή 100.000 ευρώ, μπορεί να αντιμετωπίσει υπερβολική αύξηση στις μηνιαίες δόσεις του, αφού το επιτόκιο υπολογίζεται επί ολόκληρου του ποσού και όχι επί της δόσης των 416 ευρώ. Αυτό, με την πρόσφατη αύξηση των επιτοκίων, έχει οδηγήσει σε σημαντική αύξηση του μηνιαίου ποσού που πρέπει να καταβάλλουν οι δανειολήπτες.
Η αντίδραση των δανειοληπτών και η στρατηγική των funds
Οι δανειολήπτες, όταν συνειδητοποίησαν ότι τα funds υπολόγιζαν το επιτόκιο επί του συνολικού ποσού, άρχισαν να προσφεύγουν εκ νέου στη δικαιοσύνη, ζητώντας διευκρινίσεις για το πώς θα πρέπει να υπολογίζεται το επιτόκιο. Οι προσφυγές αφορούσαν την ανάγκη να αναφέρεται ρητά στην απόφαση ότι το επιτόκιο υπολογίζεται επί της μηνιαίας δόσης και όχι επί του συνολικού κεφαλαίου του δανείου. Ειδικά τα επαρχιακά δικαστήρια δικαίωσαν τους δανειολήπτες με απόφαση που ξεκαθάριζε ότι το επιτόκιο πρέπει να υπολογίζεται μόνο επί της μηνιαίας δόσης, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση του συνολικού ποσού που κατέβαλλαν οι οφειλέτες.
Η διαφορά μεταξύ επαρχιακών και αθηναικών δικαστηρίων
Παρά τις αποφάσεις των επαρχιακών δικαστηρίων, τα δικαστήρια στην Αθήνα διαφώνησαν με αυτή την ερμηνεία. Λόγω του μεγάλου αριθμού αιτήσεων και των αντιφάσεων που προέκυψαν, το θέμα παραπέμφθηκε στον Άρειο Πάγο, ο οποίος καλείται τώρα να δώσει οριστική λύση και ερμηνεία για το ζήτημα αυτό. Η απόφαση του Αρείου Πάγου αναμένεται να έχει σοβαρές συνέπειες για την αναδιαμόρφωση των δόσεων, καθώς εάν δικαιωθούν οι δανειολήπτες, τότε το ποσό που θα κληθούν να καταβάλουν θα μειωθεί σημαντικά.
Τα επόμενα βήματα και οι προκλήσεις για τους δανειολήπτες
Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα που αφορά τους δανειολήπτες του Ν. Κατσέλη είναι η απαλλαγή τους από την υποχρέωση αποπληρωμής του υπόλοιπου ποσού της οφειλής μετά την ολοκλήρωση των δόσεων του άρθρου 8. Ειδικότερα, μετά την ολοκλήρωση των δόσεων της πρώτης τριετίας ή πενταετίας, οι δανειολήπτες πρέπει να υποβάλλουν αίτηση οριστικής εξόφλησης στο δικαστήριο, ώστε να αναγνωριστεί η απαλλαγή τους από το υπόλοιπο της οφειλής. Χωρίς αυτήν την αίτηση, ενδέχεται να προκύψουν νομικά και πρακτικά προβλήματα.
Έχουν παρατηρηθεί περιπτώσεις όπου μετά την ολοκλήρωση των δόσεων του άρθρου 8, οι κληρονόμοι ενός αποθανόντος δανειολήπτη βρέθηκαν αντιμέτωποι με την απαίτηση των funds για το υπόλοιπο ποσό της οφειλής. Παράλληλα, έχουν δημιουργηθεί προβλήματα σε δανειολήπτες που ήθελαν να πάρουν σύνταξη, αφού η εκκρεμότητα στις ρυθμίσεις του Ν. 3869/2010 τους εμπόδιζε να προχωρήσουν.
Συμπέρασμα
Η κατάσταση για τους δανειολήπτες του Νόμου Κατσέλη παραμένει αβέβαιη, με σημαντικές νομικές αντιφάσεις και την αναμονή μιας οριστικής απόφασης από τον Άρειο Πάγο. Όσο παραμένει ανοιχτό το ζήτημα της ερμηνείας των διατάξεων για τον υπολογισμό των επιτοκίων, οι δανειολήπτες θα πρέπει να παρακολουθούν τις εξελίξεις και να εξασφαλίσουν τη νομική τους προστασία μέσω των κατάλληλων διαδικασιών.
