Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ανακοίνωσε μέτρα με στόχο την άρση του αδιεξόδου στην οικοδομική δραστηριότητα, η οποία έχει ουσιαστικά παγώσει μετά την πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας που έκρινε αντισυνταγματικά τα πολεοδομικά μπόνους. Η νέα ρύθμιση που κατατέθηκε χθες στη Βουλή επιχειρεί να βάλει τέλος στην ασάφεια που έχει καθηλώσει τις κατασκευές, καθυστερώντας έργα και προκαλώντας μεγάλη ανασφάλεια σε μηχανικούς, επενδυτές και ιδιοκτήτες. Προβλέπει σαφείς και ενιαίους κανόνες για την έκδοση οικοδομικών αδειών και αποσκοπεί στην επαναφορά της σταθερότητας στον κατασκευαστικό τομέα, ο οποίος έχει πληγεί από τη νομική σύγχυση.
Η ρύθμιση προχωρά σε οριζόντια κατάργηση των πολεοδομικών κινήτρων που προβλέπονταν στον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό, καταργώντας δηλαδή κάθε δυνατότητα για αυξημένη δόμηση, ύψος ή όγκο, όπως αυτά προβλέπονταν με τη μορφή μπόνους. Τα επίμαχα κίνητρα, που για χρόνια αποτελούσαν εργαλείο ενίσχυσης της οικοδομής, κρίθηκαν αντισυνταγματικά από το ΣτΕ, τινάζοντας στον αέρα τον προγραμματισμό δεκάδων χιλιάδων έργων.
Για να μην ακυρωθούν έργα που βρίσκονται ήδη σε φάση υλοποίησης ή σχεδιασμού, η κυβέρνηση προβλέπει μεταβατικό πλαίσιο για τις άδειες που έχουν ήδη εκδοθεί, προσφέροντας ένα ελεγχόμενο παράθυρο νομιμότητας και προστασίας των υφιστάμενων επενδύσεων. Με τον τρόπο αυτό επιχειρείται να αποτραπεί η πλήρης ανατροπή στον οικοδομικό σχεδιασμό και να διασφαλιστεί ότι έργα που ξεκίνησαν με βάση τον ισχύοντα μέχρι πρότινος κανονισμό δεν θα μείνουν στον «αέρα» λόγω των νέων νομικών δεδομένων.
Όσοι έχουν λάβει οικοδομική άδεια που περιλαμβάνει πολεοδομικά μπόνους και έχουν ξεκινήσει εργασίες μέχρι τις 11 Δεκεμβρίου 2024 —όπως εκσκαφές ή άλλες πρόδρομες παρεμβάσεις— μπορούν να συνεχίσουν κανονικά χωρίς καμία αναθεώρηση, αλλαγή στον σχεδιασμό ή πρόσθετο οικονομικό βάρος. Το έργο τους προστατεύεται πλήρως, καθώς δεν θα απαιτηθούν νέες εγκρίσεις ούτε θα επιβληθούν επιπλέον φόροι, τέλη ή κρατήσεις. Επιπλέον, δίνεται η δυνατότητα σε όσους το επιθυμούν να αναθεωρήσουν την άδειά τους προαιρετικά, χωρίς καμία φορολογική ή διοικητική επιβάρυνση.
Αντίθετα, όσοι κατέχουν άδειες με μπόνους αλλά δεν έχουν ξεκινήσει καμία εργασία μέχρι τη συγκεκριμένη ημερομηνία, υποχρεούνται να προχωρήσουν σε αναθεώρηση. Από την άδειά τους θα αφαιρεθούν τα επιπλέον τετραγωνικά που προέκυψαν από τα μπόνους τα οποία κρίθηκαν αντισυνταγματικά, ενώ διατηρείται το βασικό δικαίωμα δόμησης. Η διαδικασία αναθεώρησης θα γίνεται από τις αρμόδιες Υπηρεσίες Δόμησης, χωρίς χρονοτριβές και χωρίς οικονομική επιβάρυνση για τους ιδιοκτήτες ή τους μηχανικούς.
Παράλληλα, εισάγεται ο θεσμός του «Περιβαλλοντικού Ισοζυγίου» για περιπτώσεις οικοδομικών αδειών που δεν έχουν υλοποιηθεί και περιλαμβάνουν μπόνους. Το νέο αυτό εργαλείο λειτουργεί ως μηχανισμός περιβαλλοντικής ανταπόδοσης: προβλέπει ότι η απώλεια της δυνατότητας επιπλέον δόμησης θα μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να εξισορροπηθεί μέσω περιβαλλοντικών παρεμβάσεων ή εισφορών που ενισχύουν το δημόσιο συμφέρον και την αστική αναβάθμιση. Με τον τρόπο αυτό επιδιώκεται ένα νέο, πιο ισορροπημένο μοντέλο ανάπτυξης, το οποίο σέβεται τις αποφάσεις της Δικαιοσύνης αλλά δεν αφήνει την οικοδομή να καταρρεύσει.
Στο πλαίσιο της νέας ρύθμισης για την οικοδομική δραστηριότητα, ενεργοποιείται μηχανισμός Περιβαλλοντικού Ισοζυγίου για όσες άδειες περιλαμβάνουν μπόνους δόμησης βάσει του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού και δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί. Οι ιδιοκτήτες των ακινήτων θα κληθούν να καταβάλουν οικονομικό τέλος που αντιστοιχεί στα επιπλέον τετραγωνικά τα οποία προκύπτουν από τα συγκεκριμένα κίνητρα. Το ποσό αυτό δεν λειτουργεί ως πρόστιμο, αλλά ως ανταποδοτικό τέλος που διοχετεύεται απευθείας σε παρεμβάσεις αστικής αναβάθμισης.
Οι παρεμβάσεις αυτές θα υλοποιούνται στοχευμένα στον δήμο ή τη δημοτική ενότητα όπου βρίσκεται το ακίνητο, με βάση ειδικά σχέδια περιβαλλοντικής αναβάθμισης που θα καταρτίζονται σε συνεργασία με τους δήμους και τις αρμόδιες υπηρεσίες. Στόχος είναι η αντιστάθμιση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης που προκαλεί η αυξημένη δόμηση, ενισχύοντας παράλληλα την ποιότητα ζωής στις πυκνοδομημένες περιοχές των πόλεων.
Από την υποχρέωση καταβολής Περιβαλλοντικού Ισοζυγίου εξαιρούνται δύο κατηγορίες: οι οικοδομικές άδειες που εντάσσονται σε ειδικά χωρικά σχέδια αναπτυξιακού χαρακτήρα, τα οποία έχουν ήδη περάσει από επιστημονική αξιολόγηση και τεκμηρίωση, καθώς και τα διατηρητέα κτίρια και μνημεία. Η εξαίρεση αυτών των περιπτώσεων αποσκοπεί αφενός στη στήριξη στρατηγικών επενδύσεων με οργανωμένο πολεοδομικό σχεδιασμό και αφετέρου στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και του αρχιτεκτονικού αποθέματος της χώρας.
