Απ.: Μετά από μια τόσο μεγάλη εθνική τραγωδία που έχει συγκλονίσει το πανελλήνιο, ο μόνος δρόμος προς την κάθαρση και την ανάπαυση των ψυχών των συμπολιτών μας, στην πλειοψηφία τους νέα παιδιά, είναι ο δρόμος της αλήθειας και της απόδοσης Δικαιοσύνης. Η αλήθεια είναι εθνική επιταγή. Αλλά η πραγματική αλήθεια και όχι η βολική. Η Δικαιοσύνη θα φέρει σε πέρας αυτό το τιτάνιο έργο και θα ερευνήσει όλες τις πτυχές – και είναι πολλές – αυτής της τραγωδίας. Ωστόσο, έχουμε όλοι την ηθική υποχρέωση να κάνουμε ένα βήμα μπροστά και να αναλάβουμε ο καθένας τις ευθύνες του. Πολιτικοί, συνδικαλιστές, δημοσιογράφοι, πολίτες. Στρατηγικές του τύπου «δεν φταίμε εμείς, αλλά οι άλλοι» ή «όλα ήταν καλά πριν από εμάς, όλα έβαιναν καλώς επί της διακυβέρνησής μας» και «όλα διαλύθηκαν μόλις φύγαμε εμείς» υποτιμούν τη νοημοσύνη όλων. Η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός προσωπικά ανέλαβαν την ευθύνη. Όσον αφορά εκείνους που δηλώνουν «αλάνθαστοι», θα λάβουν τις απαντήσεις από την Δικαιοσύνη. Το μόνο βέβαιο είναι πως όταν δηλώνεις αλάνθαστος, δεν πρόκειται ποτέ να διορθώσεις λάθη.
Ερ.: Ο Κώδικας Μετανάστευσης τέθηκε σε διαβούλευση και δέχτηκε επικρίσεις από πολλές οργανώσεις, που παρατηρούν ότι η πλειοψηφία των ασυνόδευτων παιδιών τίθεται εκτός της ρύθμισης για δεκαετή άδεια παραμονής και ότι στερεί από τη δεύτερη γενιά μεταναστών ουσιώδη δικαιώματα. Τι απαντάτε;
Απ.: Δεν ισχύει τίποτε από όσα κάποιοι βιάστηκαν να καταγγείλουν. Η αλήθεια είναι πως για πρώτη φορά προσφέρονται τόσες πολλές δυνατότητες – συμπεριλαμβανομένης δεκαετούς άδειας διαμονής – στα παιδιά δεύτερης γενιάς και στα ασυνόδευτα ανήλικα. Ειδικά όσον αφορά στα ασυνόδευτα ανήλικα, λαμβάνουν δεκαετή άδεια διαμονής αρκεί να έχουν ολοκληρώσει επιτυχώς τουλάχιστον τρεις τάξεις δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του ελληνικού σχολείου στην Ελλάδα, πριν από την συμπλήρωση του 23ου έτους της ηλικίας τους. Με τον τρόπο αυτό λύνεται οριστικά ένα χρόνιο πρόβλημα που μέχρι σήμερα αντιμετωπιζόταν αποσπασματικά και κατά περίπτωση. Φαινόμενα Σαϊντού στο μέλλον δεν θα υπάρξουν. Με την ενηλικίωσή τους τα παιδιά δεν θα αντιμετωπίζουν πλέον τον κίνδυνο της απόρριψης. Θα νιώσουν ασφαλή και θα μπορέσουν να παρακολουθούν με ηρεμία, χωρίς αγωνία και αβεβαιότητα, τα μαθήματά τους και απερίσπαστα θα μετέρχονται της ελληνικής παιδείας. Θα διευκολυνθεί έτσι η ενταξιακή τους πορεία.
Η φιλοσοφία της νομοθέτησής μας έγκειται στο γεγονός ότι συνδέεται η παραμονή στη χώρα με την εκπαίδευση. Είναι μια πολιτική απόφαση με ουσιαστικό περιεχόμενο. Σας θυμίζω άλλωστε ότι ήδη από τον περασμένο Ιανουάριο ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είχε δημόσια δηλώσει: «Κατά την άποψή μου, αυτοδικαίως όταν συμπληρώνουν το 18ο έτος, θα πρέπει να τους δίνεται η δυνατότητα, εφόσον έχουν συμπληρώσει τουλάχιστον τρία χρόνια εκπαίδευσης, να μπορούν να παραμείνουν στη χώρα μας και, εφόσον το επιθυμούν, να ενταχθούν στην ελληνική κοινωνία». Και αυτό ακριβώς κάνουμε.
Ερ.: Για τα ασυνόδευτα παιδιά, όμως, το νομοσχέδιο, όπως αναρτήθηκε στη διαβούλευση, αναφέρει ότι πρέπει να έχουν ολοκληρώσει τρεις τάξεις δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και να είναι εισακτέοι σε ΙΕΚ ή τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Απ.: Το νομοσχέδιο που θα ψηφιστεί αφορά: Δεκαετή άδεια διαμονής για τους ενήλικους πολίτες τρίτων χωρών ή ανιθαγενείς που εισήλθαν στην Ελλάδα ως ασυνόδευτοι ανήλικοι και έχουν ολοκληρώσει επιτυχώς τουλάχιστον τρεις τάξεις δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του ελληνικού σχολείου στην Ελλάδα πριν από τη συμπλήρωση του 23ου έτους της ηλικίας τους.
Ερ.: Επιχειρώντας έναν απολογισμό της θητείας σας στο υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, ποιες πιστεύετε ότι ήταν οι σημαντικότερες δυσκολίες που αντιμετωπίσατε και ποιες οι μεγαλύτερες επιτυχίες σας;
Απ.: Το σημαντικότερο πρόβλημα υπήρξε η καθυστέρηση του ευρωπαϊκού χρηματοδοτικού προγράμματος 2021-2027, που τελικά ξεκινά τους προσεχείς μήνες. Μια καθυστέρηση που συνέπεσε με αλλεπάλληλες κρίσεις – απόπειρα παραβίασης των συνόρων μας, πανδημία, ενεργειακή κρίση ως συνέπεια του πολέμου στην Ουκρανία – οι οποίες επιβάρυναν σημαντικά τον κρατικό προϋπολογισμό. Χρειάστηκε να επιδοθώ σε ακροβασίες για να ανταποκριθώ στις απαιτήσεις του χαρτοφυλακίου μου. Ωστόσο κρατήσαμε όρθια τόσο το εμβληματικό ενταξιακό μας πρόγραμμα HELIOS, όσο και τις 75 δομές ασυνόδευτων ανηλίκων, δημιουργήσαμε το πρόγραμμα άτυπης εκπαίδευσης, σχεδιάσαμε μια νέα Εθνική Στρατηγική με έμφαση στον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής, αλλά και τον Μηχανισμό Επείγουσας Ανταπόκρισης που σώζει ζωές.
Μεγάλη πρόκληση υπήρξαν οι κρίσεις μετά την επικράτηση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν και μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Κυρίως επειδή στην περίπτωση της Ουκρανίας βρεθήκαμε μπροστά σε μια εντελώς νέα κατάσταση και την ανάγκη εφαρμογής της Οδηγίας περί Προσωρινής Προστασίας, που παραπέμπει στην «ήπια ένταξη». Χρειαζόταν μεγάλος συντονισμός μεταξύ πολλών υπουργείων για να εξασφαλιστούν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, εκπαίδευση, ελεύθερη κυκλοφορία, στέγαση. Η έγκαιρη ένταξη και των Ουκρανών στο πρόγραμμα HELIOS λύνει πολλά προβλήματα, ενώ με τον Ειδικό Γραμματέα Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων, Ηρακλή Μοσκώφ, αισθανόμαστε πολύ χαρούμενοι που καταφέραμε να φέρουμε ασυνόδευτα ανήλικα από την Ουκρανία. Κάποια από αυτά τα παραλάβαμε πέρσι το Πάσχα μωρά της αγκαλιάς. Τα Χριστούγεννα έτρεχαν γύρω μας και μιλούσαν ελληνικά. Μεγάλη χαρά μάς έδωσε και το γεγονός ότι καταφέραμε να οργανώσουμε το μεγαλύτερο κατασκηνωτικό πρόγραμμα στην Ευρώπη με την φιλοξενία 600 ατόμων, από τα οποία τα 525 ήταν παιδιά από την πολύπαθη Μπούτσα.
Στην πραγματικότητα, όμως, πιστεύω πως η μεγάλη μας επιτυχία είναι ότι βάλαμε στόχους και τους πετύχαμε χάρη στη συνεργασία μας με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (DG HOME και Ευρωπαϊκή Υπηρεσία για το ‘Ασυλο), τους διεθνείς οργανισμούς (Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, UNICEF) και τις εγγεγραμμένες στα Μητρώα μας ΜΚΟ. Θεωρώ επίσης μεγάλες επιτυχίες το γεγονός ότι εντάξαμε την εκπαίδευση των προσφύγων και των μεταναστών στο Ταμείο Ανάκαμψης, την εφαρμογή της άτυπης εκπαίδευσης στα παιδιά και το γεγονός ότι η δομή Ελευσίνας για Ουκρανούς πρόσφυγες θεωρείται πρότυπη.
Ερ.: Είχατε προαναγγείλει και ένα πρόγραμμα για την ένταξη των ασυνόδευτων παιδιών που ενηλικιώνονται, το Helios Junior. Έχει «παγώσει» αυτή η εξαγγελία;
Απ.: Όχι, δεν έχει παγώσει. Το Helios Junior έχει ενταχθεί στα νέα Ταμεία και θα εφαρμοστεί αμέσως με την έναρξη της εκταμίευσης.
Ερ.: Στην Εθνική Στρατηγική για την Ένταξη που παρουσιάσατε πριν από ένα χρόνο αναφέρατε ως κρίσιμη την κατάρτιση των προσφύγων σε καίριους τομείς της ελληνικής οικονομίας για τη μετέπειτα απασχόλησή τους. Σε ποιο στάδιο βρίσκεται η διαδικασία αυτή και ποιους τομείς αφορά;
Απ.: Η Ελλάδα είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που χρησιμοποιεί κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης για την εκπαίδευση προσφύγων και μεταναστών σε κρίσιμους τομείς της ελληνικής οικονομίας, που παρουσιάζουν ελλείψεις σε εργαζομένους. Πρόκειται για τον αγροτικό, τον τουριστικό, τον κατασκευαστικό τομέα και την μεταποίηση. Παράλληλα, υπάρχουν και άλλα προγράμματα, όπως η εκπαίδευση στην αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, η καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, η προστασία του περιβάλλοντος. Γι’ αυτά τα τελευταία οι εκπαιδεύσεις έχουν ήδη ξεκινήσει, ενώ για τα τέσσερα μεγάλα εκπαιδευτικά προγράμματα ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης βρίσκεται στο στάδιο των προσκλήσεων. Οι εκπαιδεύσεις περιλαμβάνουν ελληνομάθεια και κατάρτιση στο πεδίο. Ούτε αυτό ήταν εύκολο. Πρόκειται για απαιτητικά προγράμματα, χρειάζονται εγκρίσεις και συνεργασίες. Αλλά πρόκειται και για προγράμματα που δεν έχουν ποτέ εφαρμοστεί στην Ελλάδα. Κάθε αρχή και δύσκολη, άλλωστε.
Ερ.: Επίσης, δώσατε έμφαση στη μετάβαση των παιδιών από την άτυπη στην τυπική εκπαίδευση μέσα από το στάδιο της «προένταξης». Αυτό υλοποιείται στην πράξη και ποια είναι τα αποτελέσματά του;
Απ.: Ασφαλώς και υλοποιείται. Πρόκειται για το πρόγραμμα «Όλα τα παιδιά στην εκπαίδευση» που εφαρμόζεται από τη UNICEF παντού, όπου υπάρχουν παιδιά πρόσφυγες. Ήταν κάτι που με απασχολούσε πάντα πολύ. Μπορεί στην Ελλάδα η εκπαίδευση να είναι υποχρεωτική, αλλά κάθε άλλο παρά εύκολο είναι να μπει σε μια τάξη ένα παιδί μου μιλά μόνο ουρντού ή παστού. Το πρόγραμμα άτυπης εκπαίδευσης, που αποτελεί γέφυρα για μια ομαλή μετάβαση στην τυπική και στο δημόσιο σχολείο, εξαφάνισε τις εντάσεις που είχαμε ζήσει στο παρελθόν. Η σχολική χρονιά 2021-2022 υπήρξε η καλύτερη για παιδιά πρόσφυγες, ενώ σύμφωνα με τη UNICEF πρέπει να χρησιμεύσει ως πρότυπο για όλη την Ευρώπη.
Ερ.: Ποιες έχετε θέσει ως προσωπικές σας προτεραιότητες για το μέλλον;
Απ.: Προσωπική μου προτεραιότητα είναι να ανταπεξέρχομαι στα καθήκοντα που μου αναθέτει ο πρωθυπουργός από οποιαδήποτε θέση. Στο προσφυγικό έχουμε ακόμη να κάνουμε πολλά. Να εφαρμόσουμε τις πολιτικές που έχουμε χαράξει στον τομέα της Ένταξης. Να λύνουμε προβλήματα. Η περίπτωση της ουκρανικής προσφυγικής κρίσης υπήρξε για μένα μια πραγματική πρόκληση. Καταφέραμε να εφαρμόσουμε την οδηγία περί προσωρινής προστασίας άμεσα και αποτελεσματικά. Ήταν ένα case study. Μια πολύτιμη εμπειρία για το μέλλον. Η πολιτική υπάρχει για να κάνει καλύτερη την ζωή των ανθρώπων. Χρειάζεται όραμα, σκληρή δουλειά, αυταπάρνηση και προσήλωση στον στόχο.
