Αλγόριθμοι θανάτου: Μία νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό JAMA Pediatrics επισημαίνει μια σοβαρή συσχέτιση ανάμεσα στη λεγόμενη «εθιστική χρήση» οθονών από νεαρούς ενήλικες και την αυξημένη πιθανότητα εκδήλωσης αυτοκτονικών σκέψεων μέσα σε χρονικό διάστημα δύο ετών. Η έρευνα υπογραμμίζει ότι η επικινδυνότητα δεν συνδέεται απλώς με τη συχνότητα της χρήσης, αλλά με την αδυναμία αποσύνδεσης από τη διαδικτυακή δραστηριότητα.
Παράλληλα, η υπόθεση της Κάρολαϊν Κόζιολ, πρώην αριστούχου μαθήτριας και αθλήτριας, έρχεται να αναδείξει το πρόβλημα από νομική σκοπιά. Η Κόζιολ κατέθεσε αγωγή κατά των πλατφορμών TikTok και Instagram, υποστηρίζοντας ότι οι αλγόριθμοι των εφαρμογών κατηύθυναν το προφίλ της σε πλήθος περιεχομένου σχετικού με διαταραχές διατροφής. Η αρχική της αναζήτηση για συμβουλές υγείας εξελίχθηκε σε διαγνωσμένη νευρική ανορεξία. Η περίπτωσή της εντάσσεται σε σύνολο περισσότερων από 1.800 παρόμοιων νομικών ενεργειών που εκκρεμούν.
Τα παραδείγματα αυτά ενισχύουν τη συζήτηση γύρω από τις επιδράσεις που ασκούν τα κοινωνικά δίκτυα στη ψυχική υγεία, ιδίως των νεότερων χρηστών. Η λειτουργία των πλατφορμών αυτών, σύμφωνα με ειδικούς, δεν περιορίζεται στην αντανάκλαση των κοινωνικών ανασφαλειών, αλλά συνδέεται με την αναπαραγωγή και ενίσχυσή τους. Η συνεχής σύγκριση, η αναζήτηση αποδοχής μέσω των αλληλεπιδράσεων, και η εξάρτηση από την ψηφιακή ανατροφοδότηση αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά του σύγχρονου διαδικτυακού περιβάλλοντος.
Η στοχευμένη αξιοποίηση της ανασφάλειας παρουσιάζεται ως βασικός μηχανισμός ενίσχυσης της εμπορικής αξίας των χρηστών. Όταν οι έφηβοι νιώθουν ανεπαρκείς ή ανεπιθύμητοι, παραμένουν περισσότερο στο διαδίκτυο, αυξάνοντας την εμπλοκή τους με περιεχόμενο, διαφημίσεις και υπηρεσίες. Το κάθε δευτερόλεπτο ψηφιακής παρουσίας μεταφράζεται σε διαφημιστικά έσοδα και σε συλλογή δεδομένων υψηλής αξίας.
Αναλυτές υποστηρίζουν ότι η χαμηλή αυτοεκτίμηση έχει μετατραπεί σε εμπορικό εργαλείο. Οι μηχανισμοί που τη συντηρούν είναι ενσωματωμένοι στους σχεδιασμούς των εφαρμογών και υποστηρίζονται από σύνθετους αλγόριθμους που ενισχύουν την εξάρτηση και την ψυχολογική εμπλοκή του χρήστη. Το φαινόμενο δεν περιορίζεται σε εμπορικές συνέπειες αλλά εκτείνεται και σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, καθώς η ανασφάλεια θεωρείται παράγοντας που καθιστά τις κοινωνίες πιο ευάλωτες σε επιρροές και χειραγώγηση.
Επισημαίνεται ότι η αξιολόγηση της αυτοεκτίμησης ως «προσωπικό πρόβλημα» αγνοεί τη συστημική διάσταση της υπόθεσης. Στην εποχή της ψηφιακής διαμεσολάβησης, η εσωτερική αμφιβολία γίνεται κοινή ευαλωτότητα. Οι ειδικοί ζητούν πλέον δομικές παρεμβάσεις και θεσμικές μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων.
Σε αυτό το πλαίσιο, τίθενται στο δημόσιο διάλογο τρεις βασικές κατευθύνσεις:
- Νομική ευθύνη των πλατφορμών: Προτείνεται η αναγνώριση ευθύνης για τις ψυχολογικές συνέπειες που προκύπτουν από τον σχεδιασμό των εφαρμογών, με έμφαση στη διαφάνεια των συστημάτων προτάσεων και στη λογοδοσία για περιεχόμενο που οδηγεί σε αποδεδειγμένη βλάβη.
- Εκπαιδευτική ενδυνάμωση των νέων και των οικογενειών: Υπογραμμίζεται η ανάγκη ενίσχυσης των γνώσεων και δεξιοτήτων που αφορούν την ψηφιακή ανθεκτικότητα. Η αναγνώριση των μεθόδων ψηφιακής χειραγώγησης και η ενίσχυση της προσωπικής αξίας πέρα από τη διαδικτυακή εικόνα θεωρούνται κρίσιμες παράμετροι.
- Πολιτισμική επανεξέταση του ρόλου της αυτοεκτίμησης: Η ατομική αξία και η αυτοπεποίθηση τίθενται ως θεμελιώδεις παράγοντες δημοκρατικής σταθερότητας και δημόσιας υγείας. Η κοινωνική αδυναμία να υπερασπιστεί την αξία του ατόμου δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για κοινωνικό έλεγχο και παραίτηση.
Η συζήτηση για τις επιπτώσεις των κοινωνικών δικτύων μετατοπίζεται από την εστίαση στην ατομική ευθύνη στη συλλογική συνειδητοποίηση των συστημικών προβλημάτων. Η τεχνολογία έχει φτάσει σε σημείο όπου η ανθρώπινη ανασφάλεια δεν είναι απλά τυχαίο υποπροϊόν, αλλά ενσωματωμένο στοιχείο του συστήματος. Το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι μόνο εάν τα social media επηρεάζουν τη συμπεριφορά, αλλά πώς διαμορφώνουν ολόκληρα πρότυπα αντίληψης για την προσωπική αξία και την κοινωνική ταυτότητα.
Η προστασία της ψυχικής υγείας στη νέα ψηφιακή εποχή απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση, που θα συνδυάζει νομική, εκπαιδευτική και κοινωνική δράση, προκειμένου να διασφαλίσει ότι η τεχνολογία υπηρετεί τον άνθρωπο και όχι το αντίθετο.
